جنگ غزه، رسانه ها و روایت ها

نادیاتور/اصفهان عمق جنایت در غزه چنان است که نمی توان آن را با هیچ رسانه ای بازتاب داد. با این حال مردم عادی سهم بسیاری در انعکاس اخبار داشتند و اگر شهروند خبرنگاران اخبار را بازتاب نمی دادند، قطعاً جنایت اسراییل بیشتر می شد.

این بخشی از صحبت های مطرح شده در نشست «جنگ غزه، رسانه ها و روایت ها» بود که به کوشش فرهنگسرای پایداری، فرهنگسرای رسانه اصفهان، معاونت فرهنگی و هنری شهرداری اصفهان و انجمن های علوم سیاسی ایران، شامگاه پنجشنبه، 30 فروردین ماه 1403، در سالن پایداری گلستان شهدای اصفهان برگزار شد.

شهروند خبرنگاران غزه، قدرتمندتر از رسانه های دولتی

در ابتدای این نشست که یازدهمین رویداد «عصرهای رسانه» به شمار می آید، مهدی صالح، فعال رسانه ای اهل غزه، گفت: عمق جنایت در غزه چنان است که نمی توان آن را با هیچ رسانه ای بازتاب داد. محله هایی در غزه کاملاً از میان رفته اند، اما پوشش داده نمی شود. شهدای بسیاری نیز هنوز زیر آوار هستند.

او سپس افزود: عملیات نیروهای فلسطینی و مقاومت نیز به طور کامل انعکاس نیافته است که دلایل مختلفی دارد. قبل از اینکه جنگ شروع شود، غزه در حوزه رسانه ضعیف بود. بعضی جاها اصلاً امکان پخش زنده نداشت، چون در این خصوص با کمبود امکانات مختلف رسانه ای روبه رو بوده است.

این کارشناس به مستندسازی اشاره و بیان کرد: بسیاری از مستندپردازان از اهالی غزه بوده اند و شماری نیز با کیفیت عالی عمل کرده اند. بخش بزرگی از این افراد عنوان خبرنگاری را از قبل داشته اند و اکنون نیز تلاش می کنند؛ اما هنوز محدودیت هایی داریم.

این فعال رسانه ای به موضوع خبرنگار شهروند نیز اشاره کرد و توضیح داد: این مسیله در رسانه های غزه نقشی اساسی داشت. اگر رسانه های غزه شکل دولتی داشت، به این موفقیت نمی رسید. اما مردم عادی توانستند قوی عمل کنند و اتفاقاً بسیار باورپذیرتر هستند. همچنین در رساندن خبر داغ و دسته اول بسیار موفق ترند. همین خبرنگاران رسانه های دنیا را متاثر کردند و تظاهراتی در حمایت فلسطین شکل گرفت.

او خاطرنشان کرد: اگر خبرنگارانی که شهروند بودند اخبار را بازتاب نمی دادند، قطعاً جنایت اسراییل بیشتر می شد. مردم عادی صبری بسیاری در انعکاس اخبار داشتند. هرکدام صرفاً با یک گوشی موبایل می تواند در این عرصه نقش آفرینی کند؛ اما گاهی یک منطقه با خاک یکسان می شود و به دلیل حملات متعدد، دیگر بازتاب خبر ممکن نمی شود. اینترنت نیز در بعضی نقاط کاملاً از بین رفت و مانعی مهم در ارایه گزارش ها و اخبار شد.

روایت رسانه های ایرانی غیرایجابی است

در این نشست همچنین منصور براتی، کارشناس مسایل اسراییل، بیان کرد: درباره روایت هایی که از جنگ می توان گفت، می خواهم از روایت اسراییلی ها بگویم. ارتش اسراییل سعی می کند، چند گزاره را به مخاطب انتقال دهد. نکته کلیدی که در این 6 ماه یا نزدیک به 7 ماه از آن می گذرد، آن است که اسراییل می گوید غزه، آباد بود و جنگی وجود نداشت، اما حماس در 7 اکتبر 2023 جنگ را آغاز کرد. من می خواهم بگویم که باید بدانیم این منازعه حتی از 1918 و سپس 1948 میلادی آغاز شده است.

براتی افزود: اوایل سال 2023 میلادی، اسراییل که مذهبی ترین و راست گراترین دولت آن روی کار است طرحی را به مجلس برد که این طرح، برنامه الحاق رسمی کرانه باختری به اسراییل بود.

این کارشناس مسایل اسراییل تاکید کرد: سازمان آزادی بخش فلسطین سال ها علیه اسراییل مبارزه می کرد، اما بعدها به صلح وارد شد تا کرانه باختری را اسراییل به عنوان قلمرو فلسطین به رسمیت بشناسد. اما حالا اسراییل می گوید می خواهیم بخش باقی مانده را نیز به قلمرو اسراییل اضافه کنیم. آن ها کرانه باختری را زیر سوال برده اند. دیگر اسراییل نمی توانست سکوت کند و بی دلیل نیست که فلسطین جنگ را آغاز کرد.

این متخصص حوزه رسانه در ادامه گفت: آغاز 2023 میلادی، اسراییل ساختن شهرک در کرانه باختری شروع کرد که در تضاد با توافقات اسراییل و فلسطین است. این حرکت اسراییل در تضاد با صلح طلبی است.

ترابی یادآور شد: در زمان وقوع هر جنگی، نقش رسانه ها اهمیت بیشتری پیدا می کند. حتی ایتلاف های رسانه ای بین دولت های مختلف شکل می گیرد تا یک کشور را متجاوز معرفی کنند. رسانه می تواند عملیات های نظامی را شدت و ضعف بدهد و تاثیری بی نظیر بگذارد. رسانۀ الجزیره تاکنون تاثیری شگرف داشته است هرچند می توان در برخی ابعاد آن را نقد کرد، اما الجزیره واقعاً پیشتاز است. 

او درباره خبرنگاران موبایلی یا شهروند خبرنگاران نیز گفت: بسیاری از این خبرنگاران با شروع جنگ بین مردم جایگاهی یافتند و در شبکه های مجازی برخی از آنان به مرجع تبدیل شده اند.

ترابی درباره خبرنگاران ایرانی که در غزه نیستند اما در کشورهایی چون لبنان حضور یافته اند، خاطرنشان کرد: خبرنگاران ایرانی در اطراف مناطق جنگی، قوی نیستند. فقط روایت ها را بازسازی می کنند. برای نمونه از رسانه های الجزیره استفاده می کنند. 

این کارشناس مسایل سیاسی ادامه داد: امروزه روایتی ایجابی در جنگ شکل گرفته است. ایجابی یعنی موبه مو و با عدد و جزییات یک رویداد را توضیح می دهد. اما در ادبیات رسانه فقط تکرار می کنند که اسراییل جنایتکار است و هرگز روایت ایجابی و دقیقی ندارند. رسانه الجزیره چون ایجابی است از رسانه های ایرانی موفق تر است. 

این متخصص مسایل اسراییل تشریح کرد: برخی رسانه ها بی طرف هستند و این حس خود را کاملاً آشکار می کنند. در رسانه های ایرانی چه 10 نفر و چه 50 نفر کشته شده باشند، واکنش ها یکسان است. حتی در برخی موارد بزرگنمایی می کند و به ضرر خودش تمام می شود. نباید بدون تحقیق و سهل انگارانه آمار بدهند.

او سپس به بحث نخست خود یعنی روایت اسراییلی ها، بازگشت و افزود: کشتار وسیع فلسطینی ها و ویرانی گسترده این کشور، آمار بسیار تکان دهنده ای دارد و باید گفت اسراییلی ها قصد نابودی مردم و این سرزمین را دارند. در حالی که در روایت های خود صرفاً دشمنشان را حماس معرفی می کنند و می گویند ما نمی خواهیم غیرنظامی بکشیم؛ اما این کار را می کنند.

ترابی در پایان بیان کرد: یکی از اهداف اسراییل این است که کار به جایی برسد که فلسطینی ها تسلیم و پشیمان بشوند و به این نتیجه برسند که مقاومت اشتباه است.

روایت الجزیره؛ واقع گرا و انسانی

عبدالقادر فایز، مسیول دفتر الجزیره در ایران، توضیح داد: در رسانه الجزیره موضوع غزه جزیی از مسیله فلسطین بوده و هرگز این خط مشی خود را تغییر نداده است. غزه جزء خاک فلسطین است.
این روزنامه نگار در ادامه افزود: الجزیره همواره در اولویت های خود بررسی مسایل فلسطین را قرار داده است که بزرگ ترین مسیله حل نشده در عرصه بین المللی محسوب می شود. چالش مادر در خاورمیانه مسیله فلسطین است.

او سپس درباره جنگ اخیر تشریح کرد: در جنگ اخیر می توان از اصطلاح جنگ رسانه ای استفاده کرد. یعنی چند روایت برای یک مسیله وجود دارد. اسراییل حضور رسانه ای فعال و گسترده ای دارد. الجزیره هم توانسته است در مرزهای جنگی حاضر شود که خود یک موفقیت است.

این کارشناس گفت: الجزیره رسانه ای است که دیده شده است و تمایل به تحلیل و رد و تایید آن وجود دارد. در سیاست پوشش جنگ اخیر، غالباً اسراییل را یک متهم دانسته اند و این کشور با وجود فعالیت های گسترده اش، نتوانسته چهره مثبتی از خود نشان دهد.

مسیول دفتر الجزیره در ایران بیان کرد: ابعاد مختلف این جنگ برای رسانه الجزیره مهم است. جنگ اخیر، جنگ دو کشور نیست. جنگ میان دو جنبش گسترده است و بعد نظامی آن حایز اهمیت است. از طرفی، بعد جهانی این جنگ و بازتاب دیگران از این جنگ نیز باید مورد تامل قرار بگیرد. رسانه های «دیگری» بسیار مهم اند و اثر دارند.

این کارشناس اظهار کرد: بعد انسانی در رسانه های دیگری از جنبه های مختلف پررنگ شده است. مثلاً نشان دادن اشک های مظلومان یا کسانی که نگران فلسطین هستند. روایت گرسنگی و قحطی نیز نمونه دیگر است.

او در باب روایت الجزیره یادآور شد: ما روایت خاص خودمان را داریم. نیروهای گسترده ای از سوی ما در حال فعالیت اند و ما همان رسانه دیگری به حساب می آییم. هرچند این برای ما بسیار هزینه بردار بوده است. امروز، خبرنگاران الجزیره هدف دشمنان قرار گرفته اند. اسراییل می خواهد خبرنگاران ما را به قتل برساند و حتی برای تعطیلی این رسانه تلاش می کند. 

فایز همچنین تاکید کرد: اسراییل سعی می کند قوانینی جهانی برای محدودکردن خبرنگاران ما تصویب کند. اهالی رسانه ما مسایل و مشکلاتی دارند، اما تلاش خود را می کنند. امروزه ما در جایگاه رسانه ای موفق شناخته می شویم، چون روایتی اصیل، انسانی و هدفمند داریم. ما راوی واقعیت ها هستیم و بر مردم اثر می گذاریم.

پایان خبر نادیاتور